วัดจองกลาง เสน่ห์วัดไทใหญ่ ชมตุ๊กตาไม้แกะสลัก

เมื่อมายืนอยู่ตรงศาลาหนองจองคำ สวนสาธารณะใจกลางเมืองแม่ฮ่องสอน แล้วทอดสายตาไปเบื้องหน้า เราจะมองเห็นงานสถาปัตยกรรมที่โดดเด่นเป็นเอกลักษณ์ของเมืองสามหมอกแห่งนี้ ซึ่งเมื่อแรกพิศมองก็ทำให้ผมกระหวัดถึงดินแดนรัฐฉาน มนต์เสน่ห์ไทใหญ่ขึ้นมาทันที 

งานศิลปะที่อยู่เบื้องหน้านั้นตรึงใจผมยิ่งนัก คืออัตลักษณ์ทางสถาปัตยกรรมของชาวไทใหญ่ที่ไม่ซ้ำแบบใครเลย 

ภาพเจดีย์ทรงเครื่องแบบมอญ บนยอดประดับฉัตรสามชั้น มีกลุ่มเจดีย์สี่ทิศล้อมรอบ องค์เจดีย์ก่ออิฐถือปูนทาสีขาว ส่วนลายปูนปั้นที่องค์เจดีย์ทาสีทอง ในยามค่ำคืนเมื่อประดับไฟสีทองจะเปล่งรัศมีสวยงามยิ่งนัก เมื่อมองจากศาลาหนองน้ำแห่งนี้ด้วยสายตา ผมรู้สึกเหมือนอยู่ในรัฐฉาน ประเทศเมียนมา 

วัดนี้มีชื่อว่า ‘วัดจองกลาง’ เป็นวัดคู่แฝดที่ตั้งอยู่ในรั้วเดียวกันกับ ‘วัดจองคำ’  เจดีย์ทรงเครื่องแบบมอญองค์นี้ คนไทใหญ่เรียกว่า ‘กองมู’ บริเวณโดยรอบประดิษฐานพระพุทธรูปประจำวันเกิดทั้งแปดทิศ เมื่อเดินขึ้นมาบนวัด ‘จายจ่อ’ หนุ่มไทใหญ่วัยกลางคนที่มีบ้านอยู่แถวนี้ก็อาสาพาพวกเรา ทีมงานแม่ฮ่องสอน กรีน ทราเวล ไปชมตุ๊กตาไม้แกะสลักซึ่งเป็นไฮไลท์ของวัดจองกลางแห่งนี้

พี่จายจ่อเล่าว่า ตุ๊กตาไม้แกะสลักเหล่านี้ทำจากไม้สักและสร้างโดยสล่าหรือช่างฝีมือชาวพม่าเมื่อ พ.ศ. 2400 โดยนำมาทางเรือ ถ่อขึ้นมาตามแม่น้ำสาละวิน ขึ้นต่อลำน้ำปาย ถึงท่าเรือท่าโป่งแดง จึงนำมาบรรทุกเกวียนเข้าสู่ตัวเมืองแม่ฮ่องสอน แล้วนำมาไว้บนยังศาลาที่ก่อสร้างขึ้นซึ่งอยู่บริเวณทิศตะวันตกของเจดีย์ด้านนอกวัด ต่อมามีตุ๊กตาบางตัวถูกลักขโมยไป จึงมีการนำมาเก็บรักษาไว้บนศาลาการเปรียญ โดยได้จัดทำเป็นห้องพิพิธภัณฑ์ของวัดเพื่อให้เป็นแหล่งสืบค้นต่อไป 

ตุ๊กตาไม้แกะสลักเหล่านี้เป็นเรื่องราวเกี่ยวกับพระเวชสันดรชาดก และเป็นที่น่าสังเกตว่าการเก็บรักษาของเก่า ของมีค่าต่างๆ ของคนไทใหญ่ พม่า และมอญ นิยมเก็บไว้ในวัดเพราะเห็นว่าปลอดภัยดี นอกเหนือจากตุ๊กตาไม้แกะสลักแล้ว ภายในพิพิธภัณฑ์แห่งนี้ยังมีของโบราณหลากหลายชนิดที่หาชมได้ยาก เช่น คัมภีร์ใบลาน หุ่นกระบอกพม่า หีบไม้โบราณ ซากปรักหักพังของยอดพระเจดีย์ของวัดกิ่วขมิ้นซึ่งเป็นวัดเก่าแก่ที่มีตำนานเรื่อง ‘ลูกแก้วลอยกลางอากาศ’ และมีรูปเจ้าฟ้าไทใหญ่ 33 องค์ในสมัยที่เป็นรัฐในอารักขาของอังกฤษ

นอกจากนั้น บนวัดจองกลางแห่งนี้ยังมีภาพวาดแผ่นกระจก เรื่องพระเวชสันดรชาดก และภาพประวัติเจ้าชายสิทธัตถะ ฝีมือช่างพม่าผสมไทใหญ่ ส่วนพระประธานนั้นเป็น ‘พระเจ้าอินทร์สาน’ หรือ ‘พระอินทร์สาน’ ทำจากไม้ไผ่ สร้างตามแบบอย่างศิลปะไทใหญ่ที่พบเห็นทั่วไปในรัฐฉานและด้านหน้าวัดมีระฆังเก่าที่สร้างถวายโดยพญาสิงหนาทราชา เจ้าเมืององค์แรกของจังหวัดแม่ฮ่องสอน

วัดจองกลางถือว่าเป็นสัญลักษณ์อีกแห่งหนึ่งของเมืองแม่ฮ่องสอน มนต์เสน่ห์ของไทใหญ่ ที่นักท่องเที่ยวต้องห้ามพลาดเมื่อมาเยือนเมืองสามหมอกแห่งนี้